ص15
یکی از مسائل پیچیده مورد بررسی محققین این است که چطور شد که ترکهای قزلباش از سنی به شیعه گرویده بودند؟
پطروشفسکی در کتاب اسلام در ایران می گوید قبایلی از ترکها برای مبارزه با فئودالی عثمانی و مرکزیت گرایی عثمانی ، مذهب شیعه را انتخاب کردند و در قرون 9و 10 هجری قمری چهار پنجم ساکنان آسیای صغیر شیعه بودند. (محل تردید است، گویا ترکها قبل از مهاجرت به آناتولی شیعه شده بودند)
عوامل انتخاب مذهب شیعه بوسیله قزلباشان
1) عامل زمانی یا تاریخی
2) عامل جغرافیای سیاسی
عامل زمانی تاریخی
ترکان در حرکت به سوی غرب و تشکیل حکومت به دین اسلام سنی گرویدند ولی برخی شیعه شدند.
1-1 ترکان و مذهب سنت
ترکان با پذیرش اسلام سنی که اسلام غالب بر کشورهای اسلامی بود توانستند با اصل برادری مومنین به قدرت و مقبولیت برسند و خلیفه نیز دست آنان را برای غارت و کشتار آزاد بگذارد.
خلیفه مسلمین برای مقابله با حکام شیعه مذهب ایران نظیر دیالمه ها و بویه ها ترکان سنی را رسمیت داده و آنان را به مقابله با شیعیان میفرستادند ترکان نیز با شدت زیاد بر ضد شیعیان عمل می کردند.
2-1-ترکان و مذهب شیعه
ترکها به یکیاره شیعه نشدند بلکه به تدریج به این مذهب گرویدند.
ترکان درباری و ترویج شیعه
همانطور که گفتیم ترکان اول برده بودند بعد صاحب مقام حکومتی شدند و بعد خود حاکم شدند. برخی از ترکان بردۀ حکام شیعه ایران شدند و خود و قبیله شان شیعه شدند.
حتی برخی از ترکان شیعه در دربار خلفای عباسی به قدرت رسیدند!
سیاست تقیه، نفوذ و پیروزی
با قدرت گرفتن حکومت های ترک سنی، مردم شیعه راه تقیه را پیش گرفتند و در حکومت ترک ها و خلیفه عباسی نفوذ کردند و پستهای بالای حکومتی را عهده دار شدند و به نفع مذهب شیعه اقداماتی کردند. رفته رفته قدرت گرفتند و تقیه را کنار گذاشتند و علنی شیعه گری کردند و تا آنجا پیش رفتند که "نظام الملک" وزیر ملکشاه سلجوقی که دشمن شیعیان بود را به زیر کشیدند و "تاج الملک ابوالغنائم قمی" شیعه مذهب را جایش گذاشتند و او نیز پای شیعیان را به همه جا و دربار بازکرد.
نزدیکی شیعیان با ترکان سنی رفته رفته باعث شد در قرون 5و6 هجری بر تعداد ترکان شیعه افزوده گردد. در عراق و خراسان ترکهای شیعه بوجود آمدند.
ترکان خوارزمشاهی و پیشرفت شیعه
ترکهای خوارزمشواهی در اواخر قرن 6 و اوایل قرن7 هجری جهت تضعیف خلیفه عباسی به تقویت شیعیان و شیعه گری پرداختند و حتی یک تن از علویان را خلیفه خواندند.
دسته چهارم
دسته چهارم ترکهایی بودند که به دین مسیحیت گرویدند چون در سرزمین مسیحیان بودند و تحت تاثیر فرهنگ مسیحیت قرار گرفتند.
ص22
ص22
بدین ترتیب زمانیکه ترکها از مغول ها فرار کردند و به آسیای صغیر و شام رفتند مذهب خود را داشتند ولی چطور شد آناتولی سکونتگاه شیعیان، صوفیان و غلاط شیعه و غیره شد در حالیکه سرزمین روملی (قسمت اروپایی ترکیه که بعدها هسته مرکزی کشور عثمانی شد) سرزمین سنیان شد؟
2- عامل جغرافیای سیاسی
1-2-تشکیل کشور عثمانی (رومالی)
حکومت سلجوقیان آسیای صغیر به "سلاجقه روم" معروف بود. با هجوم ترکان فراری از مغول، سلاجقه روم به سوی غرب رانده شدند و مناطق شرقی به دست ترکان شیعه افتاد. همراه با سلاجقه روم ترکمنان "غز" نیز به سمت غرب رانده شدند. در سال 1299 میلادی فردی به نام عثمان از ترکهای غز ، حکومت عثمانی را بنیان گذاشت. به این ترتیب قسمت شرقی آسیای صغیر "آناتولی" بود که دست ترکهای شیعه افتاد و منطقه "رومالی" که دست ترکهای سنی ماند و آنان از نفوذ شیعه و مذاهب دیگر به شدت جلوگیری کردند.
ص23
تیمور لنگ یک سنی بود که تعصب چندانی نداشت لذا وقتی شام را فتح کرد سربازانش که شیعه بودند قبر معاویه و یزید و شمر و سلیر بنی امیه را با خاک یکسان کردند
ص24
ایلخانان و تیموریان مدتی بر آناتولی حکومت کردند. بعد از مرگ تیمور در سال 1404 میلادی ترکمنهای محلی در آناتولی به قدرت رسیدند.آناتولی بین دوگروه معروف به قره قیون لو (گوسفند سیاه) و آق قیون لو (گوسفند سفید) تقسیم شد. علت این نام گوسفندان سیاه و سفیدی بود که روی پرچمشان نقش بسته بود.
قره قیون لو ها شیعه و آق قیون لو ها سنی بودند.
قره قیون لو ها برای بیش از نیم قرن حکومت کردند و حتی جهانشاه قره قیون لو حوزه حکومتش را تا فارس و خلیج فارس و کرمان و هرات گسترش داد ولی خودش مغلوب اوزون حسن آق قیون لو شد و حکومت ایران بدست آق قیون لو ها افتاد.
جالب است بدانید جهانشاه قره قیون لو شیعه مذهب بود ولی مخالف صفوی ها بود و برعکس، اوزون حسن آق قیون لو سنی بود ولی حامی صفویان بود.
اوزون حسن دختر امپراتور بیزانس را همسری گرفت و با با اروپا متحد شد و با عثمانیها جنگ کرد تا نتوانند به اروپا حمله کنند ولی بالاخره از عثمانی شکست خورد. سال 1514 آناتولی تماما بدست عثمانی افتاد.
ص26