نگارنده (گان):آرش بیخدا
چیستی و تعریف علم خود یک مبحث بزرگ علمی فلسفی است که آنرا "فلسفه علم" نامند. علم درباره بدست آوردن دانش دقیق و قابل اتکا از دنیای اطراف ما است، کلمه علم در عربی به چندین معنی است، به معنی دانستن، دانش و حتی آموختن و آموزیدن. اما در انگلیسی علم "Science" از ریشه لاتین "Scire" به معنی دانش است. در فارسی و عربی کلمه ای ک مستقیماً به این کلمه انگلیسی اشاره کند وجود ندارد، اما منظور از علم در این نوشتار همان Science است. علم درواقع کشف کردن (و نه اختراع کردن) واقعیت هایی است که وجود و جریان کلی آنها بطور کلی مستقل از وجود انسانی و عوامل ادراک انسانی (حس، خیال و عقل) باشد (یعنی وجود عینی داشته باشند) و اگر مسئله و قضیه ای بر این اساس و مفهوم استوار باشد آن قضیه و مفهوم را را قضیه و مفهوم علمی گویند. میتوان مفاهیم را به علمی و غیر علمی و ضد علمی دسته بندی نمود.
روش علمی را میتوان اینگونه خلاصه کرد:
مشاهده جنبه هایی از دنیای اطراف
ساختن تئوری سازگار با مشاهده
ایجاد پیشبینی های آزمون پذیر در مورد این تئوری
آزمودن پیشبینیها با آزمایش و یا انجام مشاهده های بیشتر
ویرایش تئوری با توجه اطلاعات و دانسته های جدید
بازگشت به مرحله سوم
آزمودن در علم با هدف از بین بردن تئوریها و رد کردن و تختئه و ابطال آنها انجام میگیرد، یعنی یک کشف علمی وقتی انجام گرفته است که تئوریهای قبلی توسط شخصی ابطال گردند. بنابر این دانشمندان همواره در تلاشند که یافته ها و دانسته های دانشمندان قبلی را باطل کنند تا نظریات و یافته های علمی تازه تری به دست آورند و این خود غنی بودن علم است. هر آنچه علمی است ابطال پذیر است.
بر خلاف باوری که عوام دارند هر آنچه یک نظر غیر قابل تردید تر باشد، آن نظر غیر علمی تر است، علم دنیای قطعیات نیست! مذهب و تخیلات مطالبی را بصورت قطعی و یقین مطرح میکنند و همین نکته ضد علم بودن آنها را نشان میدهد.
علم عبارت است از انکشاف واقعیتی که وجود و جریان کلی آن بی نیاز از من و عوامل درک انسانی (حس، خیال، عقل) بوده باشد که با آن ارتباط برقرار نموده است. در عین حال قضیه و مساله ای را که از این نوع انکشاف حکایت کند قضیه علمی گویند. هر نظریه که با هیچ پیشامد قابل تصور نتواند مردود شود، غیر علمی است. ابطال ناپذیری، حسن یک نظریه نیست (که مردمان غالباً چنان تصور میکنند)، بلکه عیب آن است.
قضیه علمی نه قابل اثبات است نه قابل رد، اگر چیزی بطور مطلق و قطعی غیر قابل رد کردن باشد آن چیز علمی نیست! نظریه فرضیه و تئوری هیچ کدام قطعیت ندارند و قطعیت در علم بی معنی است. علم دنبال قطعیات نیست بلکه بدنبال ظنیات است!
اساسا پدیده های علمی اگر تنها مبتنی بر مشاهده و آزمایش باشند از حد تئوری بالاتر نمیروند، چیزهایی که در فیزیک و سایر علوم با فرنام "قانون" از آنها یاد میشوند در واقع تئوری هایی هستند که افرادی آنها را ارائه داده اند، مثلاً تئوری قوانین حرکتی نیوتون. البته مفاهیمی در علم وجود دارند که تئورم (Theorem) یا قضیه هستند، این مفاهیم مستقیماً از ریاضیات مشتق شده اند به همین دلیل است که قطعیت دارند، اما همین قطعیت آنها نیز باعث نمیشود که نتوان روی درستی آنها شک کرد.
چیزی تئوری است که هیچ مدرک محکمی علیه آن وجود نداشته باشد، اگر یک تئوری با واقعیت و آزمایش جور در نیاید دیگر آنرا تئوری نخواهند نامید.
در ارتباط با علم به نوشتار زیر مراجعه کنید:
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر