عقل بشر ناقص است، علم ناقص است!

نگارنده (گان):آرش بیخدا

هدف علم این نیست که در را بسوی دانش بی نهایت باز کند، بلکه این است که خطاهای بینهایت را محدود کند.

برتولد برشت.

خرد (خرد چسیت؟) بشرمحدودبهزمانومکاناست،عقلبشرنمیتواندبهدوسویمحورزمانیعنیآیندهوگذشتهسفرکندوخیروشرروزگاررابداند،پسعقلبشرناقصاستوشایستهپیرویکردنوپیشوا شدننیست! علمبشر نیز به دلیل ناقص بودن خرد بشرناقصاستوهنوزبه پاسخ خیلی از پرسشهانرسیدهاست! لذا نباید برای تصمیم گیری در مورد مسائلی که در آنها میان علم و یا سایر دست آوردهای فکری بشری و مفاهیم دینی تناقضی (مثلا در مورد تکامل، بیگ بنگ، حقوق بشر، حقوق زن، حقوق کودک، برابری زن و مرد، حقوق همجنسگرایان، دموکراسی، لیبرالیسم، کمونیسم، لائیسیته، سکولاریسم) بوجود می آید، به دلیل اینکه دین کامل است و علم ناقص است، باید دین را ملاک حقیقت قرار داد نه علم را.این مسئله یکی از رایج ترین مسائلی است که اسلامگرایان به آن چنگ میزنند تا مفاهیم دینی خود را برتر از دستاورد های بشری و محصولات فکری انسانی چه علمی و چه فلسفی نشان دهند. بحث در مورد چیستی علم و خرد انسان خود یک رشته علمی (فلسفه علم) است و سخن گفتن به اختصار در این مورد چندان کار آسانی نیست، اما میتوان با اشاره به چند مسئله، تا حدودی قضیه را روشن کرد.

خردگرایان نسبت به علم چه دیدگاهی دارند؟

در مورد چیستی و چگونگی علم در نوشتاری با فرنام علم چیست؟ توضیحات کافی داده شده است، اما پرسش اساسی این است که خردگرایان نسبت به علم چه دیدگاهی دارند؟ خردگرایان علم را بهترین مرجع برای یافتن حقایق در حوزه ای که علم در آن فعالیت میکند میدانند. و در حوزه ای که علم در آنها راه ندارد، خردگرایان فلسفه مبتنی بر فرضهای حقیقی و استدلالهای معتبر و صحیح را تنها ابزارهای شایسته برای کشف حقایق میدانند. برای اطلاعات بیشتر در مورد خردگرایی به نوشتاری با فرنام خردگرایی چیست؟ مراجعه کنید.

دشمنی دیرینه اسلامگرایان با علم و دست آوردهای فکری بشری

قبلازاینکهموسسات علمی معتبر و نوین امروزی در زمان رضا شاه با تاسیس دانشگاه تهران در ایران رواج یابد، عموما باسوادهایایرانملاهاوآخوندهابودند. اگرکسیمیخواستخواندنونوشتنیادبگیردبایدزیردستملاهاوآخوندهادرسمیخواند. بیشترتمرکزدرمکتبخانههابررویکتابهایادبیهمچونآثارسعدیوحافظبودوشاگردمکتبیهابهخوبیمعانیومفاهیماینآثاررادرکمیکردند. قرآننیزدرکنارایندرسهاتدریسمیشدوشاگرداناینمکتبخانههااکثراازدستخطبسیارخوبیبرخورداربودندوازکلماتقلنبهسلنبهدرحرفزدناستفادهمیکردند،چنانکهازصداهایضبطشدهازرجالآندورانپیداستدرگفتارخودسعیبسیاردراستفادهازکلماتعربیواستفادهصحیحازصیغههایافعالعربیمینمودند. ومثلااگرکسیبهملحِدمیگفتملحَد،ویرابیسوادوبیهنرمیخواندند!افرادباسوادجامعهایرانقبلازاینکهمدرسهودانشگاهیبوجودبیایدهمینآخوندهاوملاهایی بودند که امروز به چشم نادان و کج اندیش به آنها نگاه میکنیم وشایدازهماندوراناین قضیهماندهاستکهدرکشورمابهمشتیانسانبیخردوکمفهملغبعالموعلامهمیدهندوآنهارااکثراً حتی دیپلم هم ندارند را عالم مینامند.

همزمانباپیدایشعلومتازهدرایرانآخوندهاوروحانیون(!) کهعالمانوعلامههایدورانبهحسابمیآمدندبهتدریجمشتریانکمتریبرایاجناس دینیخودپیدامیکردند. دعانویسیووردنویسییکیازمشاغلاصلیروحانیتدرآنزمانبود، باپیدایشعلومجدیدکهاکثراًمحصولغربونتیجهتفکراتوفعالیتهایصدهااندیشمندوفیلسوفودانشمنددرطولدورانهایتاریخیبوددکانخودرادرخطرمیدیدند،دشمنیروحانیونباعلمودانشبشریازهماندورانآغازشدوحسادتوعصبیتیجامعهمذهبیوسنتیایرانرافراگرفتو ما امروز همگریبانگیرآنهستیم.اینمفهومغلطیکهتحتعنوانناقصبودنعلمدرافکارمذهبیونیکهحتیبعضامخالفتباملاهاوآخوندهادارند،ریشهدرهمانسیاستیداردکهآخوندهابهدلیلکمآوردندرمقابلعقلوعلم،بهافکارمشتریاناباطیل خودتزریقکردهاند. البته این دشمنی ریشه ای بسیار کهن تر از آن دوران دارد.

مذهبیون به دلیل خردگریز بودنشان از آن دوران که علوم نوین و مراکز نوینی که علوم را در آنها تدریس میکردند باب شد و با پیشرفت تکنولوژی دست آوردهای فکری سایر ملل جهان به مملکت ما وارد شد، و از آنجا که این محصولات فکری اکثراً از غرب وارد شد نوعی لجاجت کودکانه نسبت به غرب پیدا کردند،ایناشخاصبجایاینکهفرهنگومحصولاتفکریغربراموردبررسیقراردهندوآزاداندیشانهآنچهنیکاستازاینفرهنگوتفکراتبگیرندوآنچهنیکنیستنگیرندوبهکناریبگذارند،بطورکودکانهومسخرهایباکشیدندیواربهدورمرزهایتفکربشریکهمدتهاستازجهانبرچیدهشدهبهمقابلهبااندیشههاوتفکراتیکهازغربآغازشدوسراسرجهانازشمالتاجنوبوشرقتاغربرافراگرفتپرداختند،وچونروحانیونهمچونموادپخشکنها،قلادهجمعیتکثیریازمذهبیونافیونییامقلدهایشانرادردستداشتنداینافرادرانیزبهاینراهکشاندند. خلاصه آنکه گویا با پیشرفت عقلانیت بشر، عقل بشر در نظر اسلامگرایان ناقص و ناقص تر از پیش شد، زیرا هرچه بیشتر میان علم و عقلانیت از یکطرف و از طرف دیگر دین تناقض پدید می آمد، و دست دین و تعالیم ضد علمی و ضد اخلاقی و ضد خرد آن رو میشد، مذهبیون بیشتر باید عقلانیت را تقبیح میکردند.

گونهبسیارواضحیازاینلجبازیکودکانهراحتیمیتواندرظاهراینافراددید. زیباییظاهربشرپویاستوهموارهتغییرمیکند،گاهی گونه ای از لباسهازیبابهنظرجمعمیآیندو بعد از مدتی گونه ای دیگر زیبا به نظر می آیند و گونه قبلی زیبایی خود را از دست میدهند.زیباییاحساسشادیونشاطبهانسانمیدهدوازارزشهایانسانیحسابمیشود.  بهویژهایرانیهااز آنجا که ازدورانباستانبهدنبالزیباییوظرافتبودهاندوزیباپرستیوستایشزیباییازآدابکهنماایرانیاناست، زیبایی نیز در نتیجه همواره در ایران پویا بوده است. حالکهزیباییپویاستوتغییرمیکند،چهاشکالیداردکهانسانزیباییخودراهمزمانباآنچهعامهزیبامیدانند (مد) انتخابکند؟! مذهبیون سعی در انکار این واقعیت دارندواصولااین افرادرامیتوانازنوع لباس پوشیدنشانشناخت! ادعامیکنندکهطرفدارمدنیستند،و این در حالی است کهلباسیکهآنهامیپوشندوتیپظاهریآنهانیزدر واقع خودزمانیمدبودهاست و زیبا به نظر می رسیده است.فرقآنهاباافرادشیکپوشوزیبایجامعهتنها در این استکهآنهامدمثلا 50 سالپیشراحفظمیکنندواینهامدامروزرا! اینلجبازیهاازاینمسائلمشخصوروشنآغازمیشوندتابهاندیشههایعلمیکهاکثراساختهوپرداختهغربهستندمیرسند. آخوندهادرحوزههایعلمیه (جهلیه)میآموزندکهآنچهخودفرامیگیرند؛ و آنچیزینیستجزدانستههایبشریبسیارکهنهودستچندمیکهازبرخاستهازآثاریونانی مردودترجمهشدهدرقرونگذشتهاستدرمرتبهومکانیبسیاربالاترووالاترازآنچهاستکههرروزهدردانشگاههاومحافلعلمیجهانمیگذرد!

دشمنی تاریخی عقل و علم با دین، دیدگاه امام محمد غزالی و ابن رشد.

گذشته از آنچه در ابتدای این نوشتار پیرامون دشمنی روحانیون و دین خویان در ایران با دست آوردهای فکری بشری آورده شد، دشمنی میان عقلانیت و خردگرایی با تقلید از مفاهیم دینی تاریخی بس کهن دارد. بسیاری از دین خویان اساساً عقلانیت بشر را به رسمیت نمیشناسند و بطور کلی عقل بشر را ناقص میدانند، و این همان مسئله ای است که این نوشتار به آن میپردازد. اینافرادقرآنرابالاترازهرکتاب یا تفکریمیدانند و هروقت بین دینشان و عقلانیتشان اختلافی پدید می آید، عقلانیت را کنار گذاشت و دین را انتخاب میکنند.

اصولاآنچهاعرابمسلمان رابرایآتشزدنکتابخانههایایرانپرانگیزهمیکرداینبودکهاگردراینکتابهاچیزهایینوشتهشدهاستکهدرقرآنموجودمیباشد،پسماتاوقتیقرآنراداریمبهاینکتبنیازینداریم،واگرچیزهاییدراینکتابهاهستکهدرقرآننیست،پسلابدمانیازبهدانستناینمطالبنداشته ایموالاخداونددرقرآنازآنهاصحبتمیکرد. این درگیریها بعد ها نیز ادامه یافت.  شاید امام محمد غزالی یکی از مهمترین اشخاصی باشد که مطالعه نظر او در این مورد ضرورت دارد. حجت الاسلام زین الدین ابوحامد محمد بن محمد بن محمد غزالی طوسی در سال 450 هجری بدنیا آمد و در سال 505 هجری از دنیا رفت. در این مدت کوتاه زندگیش غزالی به یکی از بزرگترین دانشمندان و دانایان دوران خود تبدیل شد، و او را بعنوان فیلسوف و متکلمی بزرگ یاد میکردند. او در دربار پادشاهان سلجوقی و مدارس نظامیه که خواجه نظام الملک طوسی تاسیس کرده بود کرسی استادی داشت. اما از 40 سالگی تا 55 سالگی دیدگاه او نسبت به آنچه در گذشته صحیح میپنداشت بسیار تغییر کرد. غزالی دریافت که میان فلسفه (فلسفه چیست؟) و دین (دین چیست؟) تناقضی بزرگ و اجتناب ناپذیر وجود دارد. و غزالی از آنجا که بسیار دیندار بود از میان فلسفه و دین دین را برگزید و حکم کرد که تمامی فلاسفه کافر هستند. سیوطی در مورد غزالی گفته است "اگر بنابر این می بود که خدا پیامبری پس از محمد (ص) بر انگیزد، بی شک آن پیامبر غزالی می بود!".

غزالی کتابی با نام "تهافت الفلاسفه" به معنی "ناسازگاری فیلسوف ها" را تالیف کرد و در آن استدلال به بطلان عقاید و باورهای فلاسفه پرداخت، وی فلاسفه را به سه دلیل زیر محکوم به کفر کرده است، و حکم داده است که راه فلسفه از راه دین جداست:

1. فلاسفه میگویند بدنها و جسدها محشور نمیشوند، و آنچه پاداش میبیند و عقاب می یابد ارواح مجرده اند، و ثوابها و عقابها جسمانی نیستند بلکه روحانی هستند.
2. فلاسفه میگویند خدای تعالی کلیات را میداند و به جزئیات عالم نیست. و این کفر صریح است، و حق آن است که: باندازه ذره یی در آسمانها و زمین از دانش او برکنار نیست.
3. فلاسفه میگویند: عالم قدیم و ازلی است و این خلاف حدوث عالم است که در شریعت آمده است. (1)

آشکار است که این مسائل سه گانه از  مسائل بسیار حساسی هستند که فلاسفه خداباور همواره در اثبات آنها به نفع باورهای دینی خود بسیار کوشیده اند اما به نظر غزالی توفیق نیافته اند و غزالی به حق تلاش آنها برای اثبات سازگار بودن خدا و تعالیم دینی اسلامی را با فلسفه باطل و ناکار آمد اعلام میکند. غزالی همچنین در کتاب خود به 17 مسئله دیگر که فلاسفه در آن عاجزند اشاره میکند.

1.عجز فیلسوفان از اثبات صانع 2.عجز فیلسوفان از اقامه دلیل بر محال بودن دو خدا 3.ابطال مذهب فیلسوفان در نفی صفات 4. ابطال عقیده فیلسوفان باینکه میگویند: ذات باری به جنس و فصل منقسم نمیشوند 5.ابطال قول فیلسوفان که میگویند مبدا اول وجود بسیط بدون ماهیت است. 6.عجز فیلسوفان از اثبات اینکه خدا جسم نیست 7.ئر بیان اینکه قول به دهر و نفی صانع بر فیلسوفان لازم می آید 8. عجز فیلسوفان از اثبات اینکه مبدا اول عالم به غیر است 9. در ابطال قول فیلسوفان که گویند: خدا جزئیات را نمیداند 10. ابطال قول فیلسوفان که گویند: آسمان حیوانی متحرک با اراده است 11. ابطال قول فیلسوفان راجع به غرض محرک آسمان 12. در ابطال قول ایشان که گویند: نفوس آسمانی تمام جزئیات را میدانند. 13. در ابطال قول ایشان راجع به محال بودن خرق عادات. 14. درباره قول ایشان که: نفس انسان جوهری است قائم به نفس و جسم و عرض نیست 15. قول ایشان درباره محال بودن فنای نفوس بشری 16. در ابطال انکار فیلسوفان به رستاخیز و حشر اجساد. 17. در ابطال مذهب ایشان در ابدیت عالم.  (2)

بعدها ابن رشد کتابی به نام "تهافت التفاهت" به معنی "ناسازگاری ناسازگار"(3) را نوشت و در آن آرای غزالی را رد کرد و از فلسفه دفاع کرد. ابن رشد معتقد بود میان فلسفه و دین اگر هر دو درست درک شوند تناقضی وجود ندارد، و حکم عقل در واقع همان حکم دین است. ابن رشد فیلسوفی مسلمان و اهل شهر قرطبه (واقع در جنوب اسپانیا) که دورانی همانند بغداد پایتخت تفکر ودانش بود و افکار او بر روی فلسفه در اروپا تاثیر بسیار گذاشت وی دیدگاهی کاملا مخالف با غزالی داشت و از همینرو نامی خصمانه برای کتاب خود برگزید. شاید بتوان غزالی و ابن رشد را نماینده دو نوع تفکر دانست که یکی در میان مسلمانان و دیگری در میان مسیحیان اروپایی پیروز شد. در میان مسلمانان دین ارزش بیشتری از عقلانیت پیدا کرد و در میان مسیحیان تلاش شد تا میان دین و عقلانیت رابطه برقرار شود و تفکر دینی خرد محور شود. در اروپا رفته رفته عقلانیت ارزش بیشتری از دین یافت و تناقضات دین و همواره عقلانیت به نفع عقلانیت توجیه شد و این رفته رفته باعث کاهش یافتن نفوذ دین در فلسفه و علم و در نهایت در اجتماع و سیاست شد، اما در میان مسلمانان همانطور که گفته شد دیانت ارجحیت بالاتری از عقلانیت یافت و کار به اینجا رسید که امروز "ناقص بودن عقل" آنقدر تکرار میشود که باید بعنوان یک سفسطه به آن بپردازیم.

البته به هیچ عنوان نمیتوان غزالی را بخاطر اندیشه ضد خردش در این مورد محکوم کرد (غزالی همچون سایر اسلامگرایان عقایدی بسیار پلید و ضد انسانی در مورد زنان دارد و میتوان وی را همچون سایر اسلامگرایان به زن ستیزی محکوم کرد). زیرا از وی به اندازه اطلاعاتی که در اطراف او وجود داشته است میتوان انتظار داشت. شخصی با نبوغ او احتمالا اگر امروز زندگی میکرد و آنچه برای ما از تاریخ اسلام و ماهیت آن آشکار است برای او نیز روشن میبود و دست آوردهای فکری امروزی در اختیارش قرار میگرفت در انتخاب خود تجدید نظر میکرد و بجای کنار گذاشتن فلسفه، دین را کنار میگذاشت. غزالی را میتوان حتی بخاطر نقد فلسفه و حکم دادن به کفر تمامی فلاسفه و صداقتی که در این عقیده از خود نشان داده ستایش کرد، زیرا او بر خلاف هم اندیشان دینی دیگر خود که همواره سعی در توجیه عقاید و باورهای دینی خود و سازگار کردن آنها با باورها و عقاید و محصولات فکری جدید و صحیح بشری و عقلانی جلوه دادن مفاهیمی بسیار کودکانه همچون مواردی که در بالا بعنوان ضعف فلاسفه از دیدگاه غزالی ذکر شد، صادقانه دین را با تمام این مسائل در تضاد دانسته است و از آنجا که به دین علاقه ای وافر داشته است، آنرا برگزیده است. غزالی تنها کسی نیست که به این واقعیت دست یافته است، اکثر فلاسفه بزرگی که در سه قرن گذشته زندگی کرده اند (به بخش فلاسفه بیخدا مراجعه کنید) نیز همچون غزالی به این واقعیت و انتخاب مهم رسیده اند و بر ناسازگاری دین و عقلانیت حکم کرده اند، اما این فلاسفه در این انتخاب مهم از میان دین و خرد، بر خلاف غزالی خرد را انتخاب کرده اند و دین را کنار گذاشته اند. غزالی احتمالاً به دلیل فقر اطلاعاتی که سایر فلاسفه اخیر با آن مواجه نبوده اند در انتخاب خود دیانت را انتخاب کرد و خرد را نقد کرد، و براستی که تنها با کنار گذاشتن و یا حداقل کمرنگ کردن خرد است که میتوان دیندار بود. بنابر این میان غزالی و خردگرایان توافقی در مورد تناقض دیانت و عقلانیت وجود دارد و همین توافق است که باعث میشود حتی بتوانیم به او تا حدودی احترام بگذاریم.

آیا تغییر یافتن مداوم دست آوردهای علمی و فکری بشری به معنی بی ارزش بودن آنهاست؟

اسلامگرایان معمولاً بعد از اینکه ناقص بودن خرد را مطرح میکنند تغییر یافتن علم را و دست آوردهای علمی و فکری بشری را ملاک قرار میدهند و ادعا میکنند تغییر یافتن قوانین بشری و نظریات علمی برخاسته از خرد نشاندهنده بی ارزش بودن و غیر قابل اعتماد بودن آنهاست.

این درحالی است که تغییر یافتن و پویایی دست آوردهای فکری بشری نه تنها اشکال آن نیست، بلکه نقطه قدرت و ارزش این تفکرات به همین تغییر یافتن و پویایی دائم آن است. در علم تعصب روی یافته های قبلی وجود ندارد و همچنین امیال بشری در روشهای رسیدن به حقایق علمی جایگاهی ندارند، علم خود را نقد میکند و همین باعث تکمیل شدن و پویایی آن میشود و این پویایی است که علم را علم میکند. هر دانشمندی تلاش میکند نشان دهد دانشمندان قبلی در مورد قضیه ای اشتباه میکرده اند و هر فیلسوفی نیز تلاش میکند که نشان دهد باقی فلاسفه در بررسی تفکری خطایی را مرتکب شده اند. لذا بجای توجیه و تحمیق خود، همواره با خرد نقاد به سراغ مسائل میروند و با موشکافی تلاش میکنند که ایرادهای افکار را بیابند و آنها را با تغییر دادن کامل تر و در نتیجه کاراتر سازد.

با این حساب حتی دست آوردهایی که در گذشته صحیح شمرده میشدند و امروز صحیح شمرده نمیشوند خود بی ارزش نیستند، عدم وجود آنها قطعاً باعث میشد دست آوردهای جدید علمی هرگز وجود نداشته باشند. لذا تفکرات غلط و دست آوردهای علمی مردود نیز از آنجا که به علم تکامل بخشیده اند و حرکت قطار دانش بشری را شتاب داده اند قابل ستایش هستند.

در علم و خردگرایی بر خلاف باور رایج عوام به هیچ چیزی به دیده یقین نگاه نمیشود، بلکه همه چیز را به دیدن ظن مینگرند، اما این بدین معنی نیست نتایج بدست آمده از این دیدگاه قابل اطمینان نباشند. این دیدگاه و نسبی نگری خود نتیجه قرن ها تفکر و تلاش فلاسفه و دانشمندان است و از پختگی خبر میدهد نه از ضعف. اما با این حال آنچه علوم و خردمندان نسبتا درست میدانند بسیار بسیار کاملتر و منطقی تر از آن مفاهیمی است که دین مطلقاً درست میخواند. روش علمی کاملا برخاسته از واقعیت ها و استعداد شناخت ما نسبت به محیط اطراف است و تنها ابزار معتبر بشر برای رسیدن به حقایق است.

آیا قوانین دینی و تفکرات دینی ثابت هستند؟

اسلامگرایان پویایی محصولات فکری بشری را نشاندهنده ضعف آنها میدانند و در مقابل ادعا میکنند که محصولات فکری دینی ثابت هستند. بویژه تاکید اسلامگرایان در این گونه موارد بر روی مسائل حقوقی است. مثلا میگویند قوانین کشورهای غربی تنها مدت کوتاهی است که به زنان اجازه رای دادن میدهد و این تغییر شگرفی است، در حالی که اسلام 1400 سال است یک چیز میگوید و دیدگاه های ثابتی دارد، لذا قوانین غیر الهی به دلیل اینکه ثبات ندارند قابل تکیه کردن نیستند و باید قوانین الهی را برای رسیدن به سعادت پیاده کرد، زیرا این قوانین همواره ثابت هستند.

در واقع این دیدگاه بدوی نسبت به مسئله حقوق اساساً مسئله ای بود که باعث شد قوانین دینی پایه گذاری شوند، بزرگان یهود به دلیل کمبود لوازم و ابزارهای اجرائی کافی همچون دولت متمرکز و نیروهای اجرایی که امروز وجود دارند برای پیاده کردن قوانین و مجبور کردن یهودیان به احترام گذاشتن به این قوانین و رعایت آنها ناچار بودند که وانمود کنند که این قوانین را از طرف یک مرجع بالاتر یعنی خدا دریافت کرده اند. و الا مردم جامعه بدوی به آن قوانین اهمیتی نمیدانند و هرگز مشروعیتی برای آنها قائل نمیشدند. انسان آن دوران هنوز به قدری از لحاظ اخلاقی و فکری رشد نکرده بود تا بتواند قوانین توافقی و مبتنی بر خرد و انسان محور را مشروع بداند و خود را ملتزم به اجرای آنها بداند. و متاسفانه اسلامگرایان هنوز مثل همان انسانهای بدوی فکر میکنند. جامعه بدوی با ترس و وحشت افکندن در میان مردم کنترل و هدایت میشود و افراد برای آن مجازات میشوند که دیگران درس بگیرند و بترسند. اما در جامعه مدرن حاکمان بر ترس و جهالت مردم حکومت نمیکنند. برای برشمردن تفاوتهای دیگری از جامعه مدرن و سنتی به نوشتاری با فرنام تجدد (مدرنیسم) چیست؟ مراجعه کنید.

در مبحث بعدی اشاره خواهد شد که آنچه اسلامگرایان آنرا الهی مینامند خود تفکری بشری است، و تفاوت دینداران با خردگرایان در این نیست که یکی قوانین الهی را قبول دارند و دیگری قوانین زمینی و بشری را. بلکه در واقع هردو تفکرات زمینی و بشری را قبول دارند، اختلاف تنها در این است که خردگرایان تفکرات امروز را دنبال میکنند و اسلامگرایان تفکرات 1400 سال پیش را معتبر میدانند. اما حال باید دید که آیا واقعا قوانین دینی و تفکرات دینی آنگونه که اسلامگرایان ادعا میکنند ثابت و تغییر ناپذیر هستند؟

نگاهی کوتاه به تاریخ اسلامگرایان نشان میدهد که آنها به مرور زمان از بسیاری از قوانین مضحک خود بر اثر فشارهای اجتماعی دست برداشته اند. بعنوان مثال نظرات امامان شیعه و اسلامگرایان پیشین در مورد موسیقی هرگز چیزی نیست که اسلامگرایان امروز به آن اعتقاد دارند. آنها موسیقی را چه با لهو و لعب چه بدون آن حرام میشمرند. هیچکدام از امامان سازی را نمینواخته است. همچنین مجسمه سازی و صورتگری در کتب اسلامی قدیمی به شدت تحریم شده اند، اما به مرور زمان این افکار مضحک و نابخردانه  تعدیل شده اند، هرچند هنوز اسلامگرایان مشکل خود را با این مسئله حل نکرده اند و بعنوان مثال در تلویزیون هنوز سازها را نشان نمیدهند اما در این زمینه دیگر سخت گیری نمیکنند و بعد از مدتی این مسائل مضحک نیز همچون سایر قوانین اسلامی که منسوخ شده اند به دست فراموشی سپرده خواهد شد. با خواندن نظریات امامان و حتی متشرعین قدیمی در می یابیم که دیدگاه آنها نسبت به موسیقی بسیار بسیار منفی بوده است و اگر کسی جلوی امام علی گیتار میزد احتمالاً حضرت با ذوالفقار خود طرف را به دلیل کار حرام  کردن به دو قسمت مساوی تقسیم میکرد.

مثال بسیار جالب دیگر که تغییر در قوانین دینی را نشان میدهد، حرمت شطرنج است، برای سالها و قرنها شطرنج به دلایلی بسیار نابخردانه توسط اسلامگرایان حرام شناخته میشد و هنوز 50 سال نیست که حرمت آن برداشته شده است، گفته میشود که حرمت شطرنج به آن دلیل بوده است که در شطرنج میگویند شاه مات شد، در حالی که شاه یکی از اسمهای الهی است و خداوند هرگز مات نمیشود! اما بازی با ورق به دلیل اینکه ورق آلت قمار است هنوز حرام است، حال چه برای قمار از آن استفاده شود و چه نشود. باید از اسلامگرایان پرسید که چرا لیوان را به دلیل اینکه آلت نوشیدن شراب است حرام نمیکنند، یا بشقاب را به دلیل اینکه آلت خوردن گوشت خوک است حرام اعلام نمیکنند. میتوان یقین داشت که تا چند سال دیگر بازی با ورق نیز از نظر علمای اسلامی آزاد خواهد شد، اسلامگرایان فقط میخواهند به روز نباشند، و با لجاجت کودکانه خود میخواهند اسرار کنند که ما همان بیابانگرایانی هستیم که بوده ایم و اگر فکر میکنید ما متمدن خواهیم شد کور خوانده اید!

ناکار آمدی و غیر عقلایی بودن قوانین دینی آنها را به قوانینی بدرد نخور و حتی مضر تبدیل کرده است و همین باعث میشود روز به روز از شدت و اهمیت آنها کاسته شود، قوانین دینی به مرور زمان از بین میروند و یا تغییر میکنند. اما این تغییرات همچون قوانین بشری از روی خیر خواهی و عقلانیت نیست بلکه با زور و اجبار و از سر ناچاری انجام میگیرد. لذا اسلامگرایانی که ادعا میکنند قوانین دینیشان ثابت است بسیار اشتباه میکنند. حتی تفاسیر آنها از قوانین دینی نیز ثابت نیستند و در زمانهای مختلف تغییر میکند. اسلامگرایان خیلی دوست دارند تفکرات خود را به تفکرات بشری امروزی تفسیر کنند. میتوان یقین داشت که اسلامگرایان روشنفکر نما و به قول طنز نویسی "سوسولگرا" که بر خلاف اسلامگرایان حرفه ای زشتی بسیاری از باورهای دینی را میفهمند اما هنوز بطور کامل دست از دین نکشیده اند، حاضرند میلیونها تومان پول بدهند تا در قرآن به برابری زن و مرد اشاره میشد. و یا برخی از قوانین دینی را که موجب تحقیر شدن دائمی اسلامگرایان در مقابل انسانگرایان است همچون اعدامها، قطع عضوها، سنگسار و شلاق و تبعیض نژادی و جنسی و دینی را به نحوی از قرآن و حدیث حذف میکردند. آنها از صمیم قلب آرزو میکنند که دینشان از دست قطع کردن و قصاص کردن و چشم در آوردن و پا بریدن و سنگسار و اعدام و شلاق و کشتار و برده داری صحبت نمیکرد و خود را به در و دیوار میکوبند تا بگویند منظور قرآن چیز دیگری بوده است، اما اسلامگرایان حرفه ای، که در کشف واقعیتهای اسلام امیال خود را دخالت نمیدهند، یعنی همان اسلامگرایان سنتی که معروف به دایناسور هستند (آیت الله ها و آخوندها) شرافتمندانه جلوی این امیال امپریالیستی ایستاده اند. امید است اسلامگرایانی که بویی از انسانیت برده اند دست از این گمراهی بردارند و همچون غزالی و جانشینانش کاملا دایناسور شوند یا تماماً خردگرا و عرفی و انسانگرا گردند.

زیرا این افراد برعکس آنچه گمان میکنند، با اصلاح دین خدمتی به بشریت و حقوق بشر نمیکنند، آنها تنها مانند خودروهایی هستند دایناسورها سوار آنها میشوند. این افراد جاده ها را صاف میکنند و اسلام را با دروغهای مصلحتی خود بزک میکنند، اما وقتی که وقت عمل شد اسلام راستین که همان اسلام دایناسورها است همین افراد را قبل از بقیه از بین میبرد و یا به دلیل حقانیتی که در مقابل این افراد دارند و استدلالها و برداشت صحیحی که در مقابل برداشت دروغین و آرمانگرایان این به اصطلاح روشنفکران دارند علی رغم داشتن تعداد طرفداران بیشتر یا برابر به سختی شکست خواهند خورد. دایناسورها توسط همین اسلامگرایان نیمه انسانگرا حاکم خواهند شد و دودمان انسانیت را بر باد خواهند داد. این اتفاقی است که در سرزمین ما افتاده است و تا زمانیکه این فرقه ناخلف اسلامگرا وجود دارند، بازهم بوجود خواهد آمد. این دسته افراد حقیقتاً با پوشش گذاشتن بر روی زشتی های اسلام و وارد کردن آن به حوزه آکادمیک ضربه ای به مراتب سنگین تر از دایناسورهای دینی بر پیکر انسانیت وارد کرده اند.

اسلامگرایان در مقابل علم چه چیزی را به شما پیشنهاد میکنند؟

پرسشی اساسی که باید مطرح کرد این است که اسلامگرایان با مردود داشتن دست آوردهای فکری بشری، چه چیزی را بجای آنها پیشنهاد میکنند؟ البته فراموش نکرده ایم که اسلامگرایان به دلیل وجود تناقضات شدید و بی اعتبار بودن تفکرات و قوانین و مفاهیمشان است که دست به این سفسطه میزنند و چون مفاهیم و اباطیلشان در مقابل تفکرات و مفاهیم علمی و بشری یارای مقاوت ندارند است که عقلانیت بشر را ناجوانمردانه زیر سوال میبرند.

اسلامگرایان در حقیقت با تضعیف کردن علم و دست آوردهای فکری بشری تلاش میکنند کالای خود که همان دینشان و تفکرات به اصطلاح آسمانیشان را جایگزین دست آوردهای علمی کنند. اما این افراد خود نمیدانند که تمام مفاهیم دینیشان جزو تکفرت و اندیشه ها و دست آوردهای فکری بشری هستند و ساخته ذهن بشر هستند و هیچ ارتباطی با آسمان و خدا و جانوران ماوراء طبیعی و غیره ندارند. در دنیا هیچ دین آسمانی وجود ندارد تمامی ادیان ساخته شده ذهن بشر هستند. به این مفهوم که تمامی مفاهیم وحتی قوانین این ادیان همگی قبل از پیدایش اشخاصی که آن ادیان را بنیانگذاری کرده اند وجود داشته است و یا در زمان همان اشخاص توسط سایر انسانها و خود آنها به دین وارد شده است و تحت عنوان الهی بودن به مردم دیکته شده است. به عبارت دیگر دین کاملاً یک محصول اجتماعی و بشری است، نه یک محصول الهی، و کسانیکه گمان میکنند دین الهی است، در واقع خود پدیده دین را بخوبی نشناخته اند. این خدا نیست که ادیان را روی زمین میفرستد، این ادیان هستند که خداوند را به آسمان میفرستند.

این واقعیت را میتوان در مورد اسلام به روشنی مشاهده کرد. در اسلام اساساً هیچ چیزی وجود ندارد که قبل از ظهور اسلام وجود نداشته باشد. هر آنچه محمد تحت عنوان اسلام ارائه کرده است یا از رسوم قبیله ای و محیط اطراف او بوده اند، همچون حج، چند همسری، جن، نام الله، و یا از سایر اندیشه های دینی مانند یهودیت و آیین زرتشت و آیین مزدک کپی برداری شده اند.

قوانینی که اسلامگرایان تصور میکنند الهی هستند و از طرف خدا آمده اند در حقیقت تماماً ساخته بشر هستند، و ریشه این ساختگی بودن را میتوان در کتابهای خود مسلمانان یافت، بحث در این مسئله و شرح جزئیات آن بسیار گسترده است و از حوصله این نوشتار خارج است، خود کتاب قرآن ریشه هایی کاملا زمینی و انسانی دارد و این مسئله در سلسله نوشتارهائی با فرنام قرآن توسط چه کسانی نوشته شد؟ نشان داده شده است. برای بررسی دقیق تر چگونگی راه یافتن دانسته های غلط بشری به اسلام به بخش تضادهای برونی تازینامه مراجعه کنید. اما در این نوشتار تنها به یک نمونه و آنهم مسئله حجاب زنان اشاره میکنیم.

صحیح بخاری جلد اول کتاب 8 ام شماره 395

از عمر نقل شده است:

خداوند در سه مورد با من موافقت کرد.

1. من گفتم یا رسول الله، ایکاش ما مقام ابراهیم را مصلی خود قرار دهیم و در آنجا نماز بخوانیم. پس آیه نازل شد که "مقام ابراهيم را، نمازگاه خويش گيريد" سوره بقره آیه 125.

2. و در مورد آیه ای که میگوید زنان باید چادر سر کنند، من گفتم، ای رسول الله، ایکاش به زنان خود دستور بدهی که خودشان را در مقابل مردان بپوشانند، زیرا مردان خوب و بد با آنها صحبت میکنند. بنابر این آیه ای که دستور میدهد زنان چادر سر کنند نازل شد، سوره احزاب آیه 59.

3. یکبار زنان پیامبر در مقابل او متحد شده بودند و من به آنها گفتم، اگر پیامبر شما را طلاق دهد الله زنان بهتری از شما به او خواهد داد، پس این آیه نیز نازل شد، سوره تحریم آیه 5.

کاملاً منطقی است اگر تصور کنیم که پیامبر اسلام با آن همه زن که در حرمسرای خود داشته است نمیتوانسته است آنها را راضی نگه دارد و زنان او گاهاً چشم به مردان بیگانه میدوخته اند تا بلکه خلعی که در زندگیشان از لحاظ نیازهای جنسی و عاطفی که داشتن آنها طبیعی و حق هر انسانیاست وجود داشت را با چشم اندوختن به مردان دیگر جبران کنند و همین باعث خشم عمر میشود و عمر پیشنهاد میکند که زنان پیامبر خود را بپوشانند! از اینروست که محمد نیز که از این ابتکار عمر رازی شده بود از زبان الله آیه می آورد، و قرآن نیز میگوید ای پیامبر، به زنانت(!) و به زنان مومنه بگو که بر سر خود چادر بیاندازید. آشکار است که مسئله حجاب ربطی به الله و خدا و متافیزیک و... ندارد،  تنها راه حل یک عرب بیابانگرد مانند عمر بوده است که به پیامبر اسلام پیشنهاد شده است، گویا خدای عالم خود عقلش به چنین ابتکاری نمیرسیده است که دستور بدهد زنان در کفن و گونی پوشانیده شوند و نیازمند یک انسان بوده است تا این قانون را به او پیشنهاد کند.

سوره احزاب آیه 59

يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ قُل لِّأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاء الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِن جَلَابِيبِهِنَّ ذَلِكَ أَدْنَى أَن يُعْرَفْنَ فَلَا يُؤْذَيْنَ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِيمًا.

ای پيامبر ، به زنان و دختران خود و زنان مؤمنان بگو که چادر خود را، برخود فرو پوشند اين مناسب تر است ، تا شناخته شوند و مورد آزار واقع نگردند و خدا آمرزنده و مهربان است.

آشکار است که این آیه میگوید حجاب باید به گونه ای باشد که زنان "شناخته" نشوند، نتیجه آنکه حجاب صحیح همان است که در عربستان سعودی پیاده میشود یعنی غیر از چشم (لابد آنهم اگر پوشیده باشد ثواب دارد) بقیه جاهای بدن از جمله صورت کاملاً پوشیده است، چراکه تنها در این صورت است که زنان کاملا ناشناختنی هستند و کاملاً شبیه یکدیگر هستند. در ایران نیز تا زمان قاجار حجاب زنان همانند زنان عربستان بوده است تا اینکه در زمان رضاشاه تمهیداتی در این زمینه اندیشیده میشود. حال اسلامگرایان به برداشتن نقاب از چهره زنان رضایت داده اند، این نیز یکی دیگر از تغییرات در قوانین ثابت اسلام!. حال مسلمانان با خود گول زنی و استحمار مثال زدنی خود هزاران صفحه سفسطه و اباطیل در مورد فلسفه حجاب نوشته اند و خود را آزار داده اند تا ثابت کنند حجاب برای اجتماع خوب است! این قانون مسخره را که ساخته و پرداخته عمر بود و در سایر ادیان نیز وجود نداشته است را بر جامعه خود تحمیل میکنند. اسلامگرایان تلاش میکنند بگویند که حجاب جامعه را از فساد باز میدارد، یعنی تمام ملتهای دنیا در غرب و شرق و شمال و جنوب در طول این همه قرون و سالها در فساد زیسته اند و اسلامگرایان که فساد از سر و رویشان میبارد و ما ایرانیان دیگر حداقل با ذات پلید و وجدان بیمار آنها و رفتار بیابانی و وحشیانه آنها آشنایی کامل داریم در این میان جامعه ای خالی از فساد دارند. جالب است که هیچ جامعه شناس و روانشناس غیر مسلمانی تابحال به این نتیجه نرسیده است که موی بانوان جامعه را به فساد میکشاند و حکم دهد که برای فاسد نشدن اجتماع زنان را باید در کفن بپیچند و یا لای گونی بپوشانند تا مبادا مردان اجتماع را تحریک جنسی کنند. تقریباً میتوان گفت تمامی قوانین دینی همین حالت را دارند. یعنی توسط یک انسان یا گروه و قبیله و فرهنگ خاصی به اسلام وارد شده اند و بعد انسانها به این نتیجه رسیده اند که آن قوانین بدرد نمیخورند و آنها را مردود میدانند اما مسلمانان روی آن اسرار میورزند و تا ابد همان قوانین کهنه را دنبالروی میکنند چون گمان میکنند آن قوانین از طرف خدا هستند.

لذا اسلامگرایان خود را گول میزنند و دشمنی آنها با دست آورد های بشری بیهوده است، آنها خود نیز به قوانین و اصول کاملاً بشری و زمینی اعتقاد دارند، اما تفاوت این است که آنها به دست آوردهای انسانهایی چنگ میزنند که در بیابانهای عربستان در جامعه ای قبیله ای با سطح فکری بسیار وحشیانه و بیابانی زندگی میکرده اند، اما خود آنقدر هوشمند نیستند که این واقعیت را دریابند، آنها در انبوهی از احساسات و ترس و کم هوشی گم شده اند. اسلامگرایان آن دست آورد ها را معتبر میشمارند و به دلیل اینکه آنها را پیامبر اسلام تایید کرده است و نه به دلیل آینکه آنها کارا یا مفید هستند روی آنها تعصب میورزند و با دست آوردهای امروزی و نوین بشری به دلیل اینکه باطل بودن آن عقاید بیابانی را نشان میدهند دشمنی میورزند. این لجبازی کودکانه اسلامگرایان از آنجا سرچشمه میگیرد که دین خود را خوب نمیشناسند تا بدانند کاملا دینی زمینی است و تا ابد باید با لج بازی و توجیه های مضحک و نابخردانه قوانین دینی خود را برتر از دانش بشری و دستیافته های بشری جلوه  دهند. این افراد هرچقدر هم که علم و اخلاق بشر پیشرفت کند بازهم به همان قوانین وحشیانه خود چنگ خواهند زد و همین مسئله یکی از اساسی ترین دلایلی است که باعث میشود دین اساساً ماهیتی ضد بشر و ضد اخلاق داشته باشد. در این مورد در نوشتاری با فرنام "سفسطه دین ضامن اخلاق در جامعه است" توضیحات بیشتری آورده شده است. از همینرو است که ارزشهای اخلاقی اسلامگرایان همانند اعراب بیابانگرد است و راه حل هایی که برای مشکلات اجتماعشان پیشنهاد میکنند همیشه با مرگ و خشونت و غیره همراه است.

این باعث میشود اسلامگرایان انگلهای کشورهای خود باشند و جلوی پیشرفتهای اخلاقی جامعه را بگیرند. آنها اسرار دارند به مسائل به سبک 1400 سال پیش نگاه شود. اگر اسلامگرایان حق دارند اجتماع را به 1400 سال پیش برگردانند، باید به اشخاصی نیز این حق را داد که بخواهند به سبک حضرت آدم پیامبر الهی زندگی کنند و قوانین ده هزار سال پیش را پیاده کنند. چگونه اسلامگرایان میتوانند قوانین وحشیانه 1400 سال پیش مثل سنگسار و اعدام مخالفین و کشتن مرتدین و چشم در آوردن و دست قطع کردن و شلاق زدن شرابخوار را پیاده کنند، اما کسی که بعنوان مثال پیرو حضرت آدم است و او را آخرین پیامبر الهی میداند نمیتواند قوانین آن دوران را پیاده کند؟ مثلاً گرزی به دست بگیرد و نیمه برهنه به وسط خیابان بایید و آتش روشن کند و پرندگان را شکار کند و بخورد. یا همانند حضرت هابیل و قابیل با خواهر خود ازدواج کند و این اشکالی نداشته باشد. آیا واقعا مسخره نیست که اسلامگرایان میخواهند قوانین دینیشان را که همان قوانین جامعه بشری 1400 سال پیش است پیاده کنند؟ برای جامعه ای که به اسلامگرایان چنین اجازه ای بدهد واقعا باید متاسف بود، چرا به اسلامگرایان اجازه داده شده است که جامعه را به 1400 پیش ببرند؟

آشکار است که غیر از پیروی و عقلانیت به دلیل اینکه دین نیز خود ساخته عقل بشر است راهی دیگری باقی نمیماند و بشر هیچ ابزاری برتر از خرد (خرد چسیت؟) خود برای رسیدن به حقایق ندارد.

تفاوتهای اساسی میان دست آوردهای فکری بشر و بینش دینی چیست؟

برترند راسل تفاوت اصلی میان دین و علم را در این میداند که دست آوردهای علمی مبتنی بر مشاهده و آزمایش هستند و دین مبتنی بر اعتبار (Authority) است. یعنی دست آوردهای علمی بر این اساس ارزش دارند که توسط آزمایش و بررسی های دقیق علمی تحقیق شده اند، در حالی که مبانی دینی از نظر دینگرایان تنها به این دلیل اهمیت دارند که یک شخصی آنها را گفته است، یا بهتر بگوییم، ما فکر میکنیم که شخصی آنها را گفته است. بعنوان مثال در دین اسلام خوردن گوشت خوک حرام است. یک فرد مسلمان گوشت نمیخورد چون پیامبر اسلام گفته است گوشت خوک نخورید، یا بهتر بگوییم این فرد مسلمان از آنجا که خود پیامبر اسلام را ندیده است فکر میکند، که پیامبر اسلام چنین چیزی گفته است، بنابر این از آنجا که برای پیامبر اسلام اعتباری ویژه قائل است بدون توجه به اینکه آیا واقعا گوشت خوک مضر است، از روی این اعتبار از خوردن گوشت خوک پرهیز میکند. اما شخص خردگرا تنها آزمایش و بررسی دقیق علمی در مورد گوشت خوک را معتبر میداند نه گفته های یک شخص را. همچنین مثلاً در مورد مسئله همجنسگرایی (همجنس گرایی چیست؟) فرد مسلمان از روی اینکه فکر میکند امام صادق (امام صادق و دانش او) گفته است همجنسگرا را یا باید سنگسار کرد، یا سرش را برید، یا زنده زنده سوزاندش گمان میکند که این نوع رفتار با همجنسگرا درست است. اما خردگرا با مطالعه و آزمایش و بررسی دقیق یا به این نتیجه میرسد که همجنسگرایی طبیعی است و یا اینکه به این نتیجه میرسد که یک بیماری جنسی است و باید درمان شود. در هردو این حالات خردگرا از اعتبار یک شخص استفاده نمیکند. توسل به اعتبار (4) یک شخص اساسا خود یک سفسطه شناخته شده منطقی میباشد. خردگرایان و دانشمندان هرگز به حقایق به این دلیل اعتقاد ندارند که شخصی صاحب اعتبار گفته است این حقایق حقیقت دارند، بلکه به این دلیل به حقایق اعتقاد دارند که خود با مشاهده و بررسی به این نتیجه رسیده اند که آن حقایق حقیقت دارند. آشکار است که دین با اینکه ادعای حقیقت مطلق بودن را دارد هرگز نمیتواند پاسخهایی در حد پاسخ های علم با ادعای حقیقت مطلق نبودنش را در اختیار بشر قرار دهد.

دین همواره با ارتجاع مترادف است. هر دینی درون خود تقلید دارد، یعنی شخصی یا اشخاصی را مرجع حقیقت میشمارد و دینداران برای دستیابی به حقیقت باید به او رجوع کنند. حتی برخی از دین داران که تقلید را جایز نمیشمارند نیز نمیتوانند از تقلید فرار کنند، مثلاً بهائیان باید برای  یافتن دستورات دینی از پیامبرشان تقلید کنند و الا بهائی نیستند. و برای این تقلید کردن نیاز به رجوع به گذشته دارند. در مسائل دینی قدیمی ترین نظرها و آرا معتبر ترین نظرها و آرا هستند. بعنوان مثال در مورد اتفاقاتی که در تاریخ اسلام روی داده (که بسیاری از قوانینی دینی از روی آن اتفاقها برداشت میشوند) اگر شخصی به آیت الله خمینی رجوع کند، سندیت حرف وی بسیار کمتر از کسی است که به بخاری و یا ابن هشام رجوع کند زیرا ابن هشام و بخاری تقریباً هزار سال قبل از آیت الله خمینی زندگی میکرده اند و به همین دلیل قول آنها از پیامبر اعتبار بسیار بیشتری از خمینی دارد.  لذا در بینش دینی مسیر حرکت به سوی گذشته است. این درحالی است که در مورد دست آوردهای فکری بشری چه علمی چه فلسفی آخرین دست آوردها ارزش بالاتری از دست آوردهای قدیمی دارند. لذا حرکت علم بر خلاف دین به سوی آینده است.

دین از فرضهای بزرگ و کلی شروع میکند، مثلا میگوید که خدایی وجود دارد و هر آنچه او بگوید درست است، بعد به آنچه او گفته است میپردازد و ادعای کمال و حقانیت مطلق دارد. اما علم از واقعیت های مشخص و ابتدائی که واقعیت داشتن آنها یا آشکار است یا اگر آشکار نیست اثبات میشود آغاز میشود و بعد تعدادی از این واقعیت های کوچک و اساسی را کنار هم میگذارد و از کنار هم گذاشتن این واقعیت ها یک قانون کلی ساخته میشود. در بسیاری از مواقع نمیتوان به یقین مسئله ای را درست و صحیح دانست، در آن شرایط یک فرضیه ای درست میشود که بعدها این فرضیه در صورتی که با قوانین اساسی و واقعیت های دیگر در تناقض نباشد نظریه یا تئوری خوانده میشود. بر خلاف دین، علم خود از این آگاه است که به حقیقت مطلقی دست نخواهد یافت و همیشه انتظار این را دارد که زود یا دیر باید در تئوریها و فرضیات به دلیل اکتشاف اطلاعات و نتایج آزمایشهای دقیقتر و جدید تغییراتی جزئی یا کلی انجام شود. لذا نه تئوری های علمی نه قوانین علمی هیچکدام هرگز بعنوان حقیقت مطلق نه مطرح میشوند نه تحمیل میشوند. در سطوح بالای علمی تلاش برای دست یافتن به جوابهای دقیقتر به مسائلی است که توسط همان تئوریها و فرضها پیش بینی شده اند. لذا همانگونه که گفته شد علم مدعی یافتن حقیقت مطلق نیست بلکه شاید بتوان گفت به دنبال یافتن "حقیقت فنی" (Technical Truth) است که حقیقت داشتن آن تنها تا درجاتی صحیح است. البته میان علم و فلسفه در این مورد تفاوت وجود دارد اما خردگرایان فلسفه را نیز بصورتی علمی نگاه میکنند یعنی نسبت به آن تعصبی ندارند، برای اطلاعات بیشتر در مورد خردگرایی به نوشتاری با فرنام خردگرایی چیست؟ مراجعه کنید. البته شایان ذکر است که پیشگامان علم و قدما همچون رقبای دین گرای خود در علم نیز به دنبال حقایق مطلق میگشته اند، و دیدگاهی که امروز نسبت به علم وجود دارد نسبتاً دیدگاه نوینی است.

رفتار دین گرایان با دین و رفتار خردگرایان با علم نیز بسیار متفاوت است. دین گرایان با ترس و عشق به دین نگاه میکنند، یعنی میترسند که اصول آن را زیر سوال ببرند و به آن عشق میورزند و زشتی های آنرا نمیبینند و همیشه حالت توجیهی در مقابل دین دارند، اما خردگرایان به علم و دست آوردهای فکری بشری نقادانه و با موشکافی نگاه میکنند و روی آن تعصبی ندارند و هر لحظه آماده اند خطا بودن دست آوردهای قبلی خود را قبول کنند، دین اساساً بیشتر مجموعه ای از احساسات است تا مجموعه ای از باورها، اما در علم و دست آوردهای فکری بشری جایگاهی برای احساسات وجود ندارد، حقایق حقایق هستند چه ما آنها را دوست داشته باشیم چه دوست نداشته باشیم، این درحالی است که دین گرایان حقایقی را که علیه باورهای دینیشان باشد را از روی ترس و یا عشق انکار میکنند و چیزهایی که حقیقت ندارد را بازهم از روی ترس و عشق تایید کرده و حتی بر روی آنها تاکید میکنند.

شاید معروف ترین برخورد و درگیری میان علم و دین در زمانی آغاز شد که بشر دیدگاهی واقعی تر به کائنات پیدا کرد. انقلاب کوپرنیکوسی در قرن 16 ام میلادی شکل گرفت، کوپرنیکوس مدل فعلی کائنات را که شامل خورشید در مرکز و 9 سیاره در حال گردش در اطراف آن هستند ارائه داد و کتاب خود را به پاپ تقدیم کرد و در کتاب خود از ترس جانش نوشت که اینها تنها تفکرات من هستند و ممکن است واقعیت نداشته باشند. تا قبل از کپرنیکوس دیدگاه فیلسوف یونانی اناکسیماندر (Anaximander) که مبتنی بر مرکزیت زمین در کائنات و هفت سیاره که دور آن میچرخند بود در جهان بیشترین شهرت را داشت و این دیدگاه حتی به ادیان نیز راه یافته بود. اما گالیله بعدها روی نظر کوپرنیکوس اسرار ورزید و آنرا واقعیت خواند. کائنات بعد از انقلاب کوپرنیکوسی نشان میدهد که زمین مرکز کائنات نیست، و اگر زمین مرکز کائنات نباشد احتمالاً بشر هم آنگونه که ادیان می آموزند هدف بوجود آمدن کائنات نخواهد بود و اگر بشر هدف کائنات نبوده باشد احتمالاً کائنات اساساً هدفی نداشته است و این واقعیت برای دین داران بسیار وحشتناک بود. و همانطور که گفته شد چون دینداران هر آنچه دوست ندارند غیر واقعی میخوانند، گالیله را به جرم کفر گویی محکوم کردند.

لذا علم و عقل بشر ناقص نیستند زیرا چیز کاملتری از آنها وجود ندارد و محصولات فکری بشری تنها مراجع قابل اطمینان و بهترین ابزار ها برای کشف حقایق هستند.

========

1. تاریخ فلاسفه ایرانی نوشته دکتر اصغر حلبی صفحه 370

2.همانجا

3. متن انگلیسی این کتاب از اینجا قابل دسترسی است.

4. برای اطلاعات بیشتر به اینجا مراجعه کنید

 http://zandiq.com/articles/0000000086.shtml